Abu Melle
journalistieke
producties
Achtergrond
Volkskrant zaterdagkatern Utrecht 2004
|
10 december 2004 |
Seniorenberg |
Heuvelrug lonkt
ouderen |
|
6
november 2004 |
Tegenstanders
herindeling steken alsnog de kop op |
|
|
15 oktober 2004 |
Twee nieuwe
moskeeen op het dorp |
|
|
23 september 2004 |
Vernatting
verzandt op Heuvelrug |
|
|
1 mei 2004 |
De strijd om de
infrastructuur |
|
|
27 maart 2004 |
Zorgboerderij of
boerderijzorg |
|
|
31 januari 2004 |
Nieuwe
landgoederen |
Volkskrant 10.12.04
Care Valley Heuvelrug
Op de Heuvelrug wonen al veel
oude mensen en dat worden er de komende decennia niet minder. Dat moet je niet
proberen tegen te houden, daar kun je je maar beter goed op voorbereiden munt
uit slaan, zegt Zeist. Maar wij willen vitaal blijven, zeggen de buurgemeenten.
De omgangsvormen op Park Boswijk zijn ouderwets voorkomend. Het is
dat de deuren met een druk op de knop automatisch openzwaaien, anders zouden de
bewoners met liefde de ganse dag alle deuren voor elkaar open houden. En er
zijn nogal wat deuren, met vierhonderd luxeappartementen is Park Boswijk
–gelegen tussen het bosgroen van de Doornse Heuvelrug en grasgroen van de
Langbroekerwetering- een dorp op zichzelf. In de overdekte glazen lichtstraat
–kapper, bank, postagentschap, supermarkt, fysiotherapeut- vliegen de beleefde
goedemorgens je om de oren. Linksaf
het inpandige restaurant in buigen twee dames hun grijze permanenten
over het gladde biljartlaken, kin soepel op de keu. Aan een tafeltje verderop
zit meneer De Boer, geboren 1911. Voor hem ligt de Vrij Nederland klaar naast
een kopje koffie. Veertien jaar geleden verhuisde De Boer van metropool
Amsterdam naar het rustieke Park Boswijk; hij kreeg de boodschappen de trap
niet meer op. De Boer koos na grondig onderzoek voor Park Boswijk, omdat er
alles onder één dak is, inclusief de ziekenboeg. De Boer is tevreden over zijn
keus. De gewezen professor in de theoretische natuurkunde roemt vooral de
sociale cohesie in Boswijk. Lange tijd heeft hij zijn internationale
kennissenkring nog kunnen onderhouden: ''Maar geleidelijk komt daar toch de
klad in. Dan is het belangrijk dat er hier ook mensen zijn waarmee je kunt
praten.''
Utrecht is een provincie met een relatief jonge bevolking.
Studenten en groeigemeenten als Houten duwen de gemiddelde leeftijd tot ruim
onder het landelijk gemiddelde. Maar niet overal is de provincie jong en groen.
De Heuvelrug bijvoorbeeld is een land van relatief oude mensen. Dat is het al
sinds de achttiende eeuw, toen rijke Hollandse koopmannen aan de voet van die
heuvels neerstreken om op hun Buitenplaetsen en Landgoederen bij te komen van
de Oostindische handel. Tussen die buitenplaatsen zijn intussen lange rijen
zorgcentra –voorheen bejaardentehuizen- verrezen. Doorn is –mede dankzij de 450
inwoners van Park Boswijk- al jaren de oudste gemeente van de provincie, met
bijna een kwart van bevolking in de categorie 65 plus. In Doorns kielzog zijn
ook Maarn, Driebergen en Zeist vergrijsde gemeenten, hetzelfde geldt verder
westwaarts voor Soest en De Bilt. De leefomstandigheden op de Heuvelrug zijn
goed voor ouderen. Er is ruimte, er is rust en ondernemers houden terdege
rekening met de doelgroep. De lokale Griek in Doorn heeft een seniorenmenu op
de kaart. In Driebergen zijn er geregeld seniorenfietstochten. En in Zeist
staat een seniorenziekenhuis.
Dat vraag en aanbod komen op de Heuvelrug samenkomen lijkt een
simpel gevolg van economische clustering: bedrijven rond de zorg en
dienstverlening zoeken elkaar en de senioren op. Het heeft ook met schaal der
dingen te maken, zegt directeur Strack van Schijndel van Park Boswijk na met
enige trots alle diensten –van wasserette tot breedbandinternet- opgesomd te
hebben. ''Door de schaalgrootte kunnen we dat hele pakket aanbieden tegen een
redelijke prijs. En we bieden veiligheid. Kijkend naar de toekomst is dat
belangrijk.'' Kijken naar de toekomst doet ook de gemeente Zeist. Vergrijzing
is geen probleem, maar een kans, vindt gemeentelijk deskundige Gerard Rijerse.
Hij heeft het allemaal doorgerekend: binnen twee decennia is een kwart van
Zeist 65 plus en een aanzienlijk deel daarvan alweer 75 plus. Die trend is niet
te stoppen, ook al zou Zeist ruimte maken voor een nieuwbouwwijk met 'een golf
eengezinswoningen'. Rijerse: ''Je kan twee dingen doen. Je er tegen verzetten,
maar dat gaat niet. Of je kunt er in mee gaan.'' En al zijn nog niet alle
politieke partijen overtuigd, ambtelijk Zeist neigt de laatste jaren naar
meegaan. In de 'visiedocumenten' zet de gemeente hoog in op zorg. Burgemeester
Boekhoven spreekt graag over de Care Valley, de zorgvallei, die rond
Zeist zou moeten verrijzen, met als lichtend voorbeeld de computereconomie Sillicon
Valley in het California van de jaren negentig. Eigenlijk ís de Heuvelrug
al die kant op aan het gaan, zegt Rijerse: ''Een kwart van de lokale economie
draait op de zorg. We moeten doordrongen zijn van de voordelen die het ons
biedt.''
Het gaat bij die zorgvallei niet zozeer
om het binnenhalen van nog meer senioren, denkt Rijerse, het gaat vooral om
vernieuwing en innovaties in het kielzog van de privatisering van de
zorgsector. Daarvoor is de omgeving van Zeist uitermate geschikt, want er zit
al heel veel deskundigheid. Universiteit Uithof, ziekenhuis UMC,
onderzoeksinstituut RIVM, de koepel van zorgverzekeringen, een hele rits
zorgcentra zijn uitgelezen instanties –zeggen deskundigen- om de lifessciences,
de geriatrie, de biomedische wetenschappen verder te ontwikkelen. Eind november
nog bogen veertig hoge deskundigen zich op over het unique selling point
van Zeist als 'care valley vanuit de aanwezige kennis- en innovatiecluster'.
Maar naast marketingleuzen zijn er ook concrete
voorbeelden. Het Zeister ziekenhuis bijvoorbeeld specialiseert zich in
toenemende mate als seniorenziekenhuis: er komt een 'heupstraat', waar senioren
beter en sneller aan nieuwe gewrichten worden geholpen. En verder, zegt
Rijerse, zou het ook goed zijn als er locaties beschikbaar komen waar nieuwe
soorten seniorenwoningen en zorgcentra plaats kunnen krijgen. Zonder dat het
meteen een seniorenstad wordt, zegt Rijerse: ''Het moet hier geen Suncity
worden.''
Alex Sievers van het Woudenbergse adviesbureau INBO vindt het zo'n
slecht idee niet, de Heuvelrug als seniorenstad. Sievers studeerde de laatste
jaren intensief op de oudere van de toekomst. Vorig jaar nog was hij in Sun
City, Arizona, waar tienduizenden Amerikaanse senioren vol levensvreugde samen
in een seniorenstad wonen. Afgelopen najaar bracht Sievers zijn plan voor een
Nederlandse versie van de seniorenstad in de publiciteit. Naast positieve
reacties maakte dat ook veel negatieve gevoelens los, merkte Sievers. Alsof het
zou gaan om een vesting vol bejaarden die met niemand te maken zouden willen
hebben. Terwijl het hem vooral gaat om een omslag in het denken over ouderen.
Eenzaamheid is daarbij een belangrijk gegeven, zegt Sievers: ''Voor mij was
eenzaamheid een belangrijke aanleiding om aan dit project te beginnen. Ouderen
zijn vooral op zoek naar meer perspectief in hun leven. Laatst zei een mevrouw
tegen me: leuk, die jonge mensen in de straat. Maar eigenlijk ken ik ze niet,
weet ik helemaal niet wat ze doen.'' Recent Utrechts onderzoek geeft Sievers
gelijk: 40% van de 65-plussers in de provincie noemt zich eenzaam.
In Sievers seniorenstad wordt die zestigplussers veel meer ruimte
geboden. Niet als 'zorgvragers', maar al levensgenieters, uit alle sociale
milieus -maar gelijkgestemd vanwege hun leeftijd. Sievers: ''Ik heb onderzocht
hoe de Nederlandse senioren tegen de seniorenstad aankijken. Driekwart zei er
wel wat voor te voelen. Dat was meer dan verwacht. Het zijn mensen die nog
twintig jaar actief willen zijn, zich willen ontplooien, samen genieten. Bied
ze daarvoor een plek.'' De overheid zou daarvoor de juiste condities moeten
scheppen, zonder dat die overheid meteen alles voor die ouderen wil verzinnen
en regelen. Via grondbeleid, via toewijzing van bouwlocaties zou de overheid
plaats moeten maken voor dergelijke initiatieven, die de senioren het best zelf
kunnen invullen. Concreet heeft dat wel degelijk met schaal en clustering te
maken, zegt Sievers. ''Voor
voorzieningen heb je genoeg klanten nodig, dus wat dat betreft moet er enige
clustering zijn. En uiteindelijk heb je wel locaties nodig natuurlijk. Dan
hebben we het niet over zomaar een seniorenstraatje.'' Volgens Sievers gaat het
in de eerste plaats om aantrekkelijke milieus en dan maakt de Heuvelrug een
aardige kans: ''Op de Heuvelrug liggen leuke dorpjes, in een mooie omgeving. Ze
zijn goed bereikbaar. En er is een stad dichtbij.''
De Zeister wijk Kerckebosch –precies waar de zorgcentra al zwaar geclusterd zijn en het seniorenziekenhuis staat- is hard op weg een klein seniorenvalleitje te worden. De wijk wordt de komende jaren uit- en ingebreid met nog eens vijfhonderd 'levensbestendige' woningen. Om uit te groeien tot een Care Valley met nationale uitstraling rekent Zeist overigens op de steun van de regiogemeenten en andere overheden. De tojd lijkt daar nog niet rijp voor, want elders op de Heuvelrug is de animo voor een seniorenconcentratiegebied een stuk minder. Daar heerst de gedachtegang nog dat senioren het beste in hun eigen leefomgeving kunnen blijven wonen. Want zestigers worden zeventigers en vervolgens tachtigers en dan komt de dag dat ze nogal wat care nodig zullen hebben. De wachtlijsten en personeelstekorten op de Heuvelrug zijn al groot genoeg, vinden beleidsmakers. Daar hoeven niet direct nieuwe klanten bij te komen. Zo kijkt ook Park Boswijk-directeur Strack van Schijndel met interesse naar de asielzoekersbarakken vlak achter zijn klein seniorenstadje. Die maken binnenkort waarschijnlijk plaats voor luxe seniorenwoningen; dat zou een mooie nieuwe afzetmarkt voor Park Boswijk zijn. Toch, nog meer zorgcentra op de Heuvelrug moet eigenlijk niet, vindt Strack van Schijndel, want een al te scheve bevolkingsopbouw is voor een samenleving niet goed: ''Je wilt toch een vitale gemeente hebben.'' Hij staat in die opvatting niet alleen. De roep om vitaliteit klinkt steeds vaker. Het visiedocument van de nieuw te vormen gemeente Heuvelrug spreekt met enige zorg over de vitaliteit van de nieuwe gemeente. Huisvesting voor henzelf en het voorkomen van vergrijzing bleken bij een inspraakavond in november de belangrijkste wensen van de jongeren van de nieuwe gemeente te zijn. En de op te heffen gemeente Driebergen maakte afgelopen week nog een weiland vrij voor tweehondervijftig nieuwe woningen. Met het oog op een vitale toekomst moeten daar vooral jonge starters komen wonen.
__________________ñ____________________
Volkskrant 06.11.04
De strijd om het draagvlak
Net nu het een voldongen feit
lijkt, steken de tegenstanders van herindeling op de Heuvelrug ineens de koppen
op. ''Ze zijn laat. Maar nog niet te laat.''
Ineens is daar een comité, met een website, met persberichten, met
interviews in de lokale en regionale pers. Het is inderdaad verrassend laat. Al sinds de jaren negentig
praat de Heuvelrug over herindelen. De vorige herindeling –van bovenaf- blies
de minister van binnenlandse zaken in 1999 definitief af. Nauwelijks een jaar
later verzoeken Doorn en Maarn alsnog om een fusie op de Heuvelrug, want ze
trekken het bestuurlijk niet meer. De provincie meent dat Leersum en Amerongen
mee moeten, omdat die gemeenten afzonderlijk ook te klein en te zwak zouden
zijn om de toegenomen bestuursproblemen het hoofd te bieden. Op aandringen van
de provincie sluit Driebergen zich aan bij de nieuwe 'middelgrote
bestuurskrachtige gemeente'.
De gangbare procedures zijn er sindsdien overheen gegaan. Open
bijeenkomsten, onderzoeken, hoorzittingen, inspraakavonden, peilingen. Er was
tegenstand, vooral vanuit Leersum. Het was niet genoeg, en van georganiseerde
oppositie was nimmer sprake. Maar net nu de Gedeputeerde Staten van de
Provincie Utrecht besluiten dat de herindeling tot een 'middelgrote,
bestuurskrachtige gemeente Heuvelrug' definitief door moet gaan, steekt de
oppositie dan toch de kop op. Dat lijkt een vreemd moment. ''Helemaal geen
vreemd moment,'' zegt Wim Doelman, de Doornse vice-voorzitter van het comité en
bestuurskundige in ruste. ''Wij hebben altijd gedacht dat de provincie rekening
zou houden met het draagvlak onder de bevolking. Dat is niet gebeurd. Dus is nu
het moment om daar gezamenlijk tegen ten strijde te trekken.''
Doelman en plaatsgenoot Herman Postema, journalist van het
Reformatorisch Dagblad, bellen kort na het besluit van Gedeputeerde Staten de
Heuvelrug rond en verzamelen binnen een paar dagen een bonte stoet mensen om
zich heen: een oud wethouder, een ontwikkelingswerker, een ex-TNO-directeur,
een schrijver van thrillers. En nog steeds komen er mensen bij. Mensen van alle
kanten van de Heuvelrug. De samenstelling van het gezelschap loopt dwars door
alle partijlijnen heen, zoals de herindelingdiscussie overal op de Heuvelrug
partijen splijt. Tot voorzitter benoemen ze Linda de Mooij, overdag
directiesecretaresse te Zeist en 's avonds actief als fractieassistent van de
plaatselijke partij Leersums Belang. Leuk wil ze haar allernieuwste hobby niet
meteen noemen. ''Het doel, daar ga ik voor. Slapen gaat wat minder de laatste
weken. De mensen vinden ons moedig, zijn soms zelfs ontroerd, worden heel
persoonlijk. Dat geeft verantwoordelijkheid.'' zegt De Mooij.
Het doel, dat is voor De Mooij voorkomen dat Leersum wordt
heringedeeld. Want herindelen lost niets op: ''We moeten herindelen omdat de
gemeenten zoveel problemen hebben. Maar het heeft natuurlijk geen zin om die
problemen dan maar samen te voegen. Nul plus nul is nul. Die gemeenten hebben hun werk gewoon
niet goed gedaan. Als in de nieuwe gemeente dezelfde mensen worden benoemd dan
houden we dezelfde problemen.'' Bovendien, zegt De Mooij en met haar het
comité, kleven er aan herindelingen tal van bezwaren: ''Het kost veel meer
geld. En de afstand tot het bestuur neemt weer verder toe. Ik kom mijn
wethouder nu tegen in de supermarkt. Dat wil ik graag zo houden.''
Zwaarder dan de inhoudelijke argumenten vinden De Mooij en haar
medestanders de slordige manier waarop er met het begrip draagvlak is
omgesprongen. Draagvlak onder de bevolking is sinds 2001 een belangrijke
voorwaarde voor herindeling. Maar dat draagvlak is helemaal niet gemeten, vindt
het comité, en daarom is draagvlak nu hun wapen. De Mooij: ''De GS zeggen; de
gemeenteraden vertegenwoordigen het draagvlak. Dat bestrijden wij. In Amerongen
kiest de gemeenteraad voor herindeling met de Heuvelrugmeenten, terwijl uit een
peiling onder de bevolking blijkt dat ze liever met andere gemeenten fuseren.
In Driebergen hetzelfde: meer dan vijftig procent tegen, maar de raad besluit
toch voor herindeling. Alleen in Leersum heeft de gemeenteraad naar de
bevolking geluisterd.'' En voor de manier waarop in Doorn en Maarn met het
draagvlak is omgesprongen hebben De Mooij en Doelman al helemaal geen goed
woord over. Daar bestond het meten van draagvlak uit het organiseren van een
enkele hoorzitting en inspraakavond. In Doorn kwam nauwelijks iemand opdagen.
Doornaar Doelman zelf ook niet: ''Ik
had geen zin. De uitslag stond van te voren al vast. Dan kijk ik liever
naar een voetbalwedstrijd.'' De Mooij: ''De mensen kregen te horen dat ze geen
nieuwe argumenten aanvoerden. Van hun opmerkingen is geen verslag gedaan.
Terwijl het voor een burger al moeilijk genoeg is om op te staan en wat te
zeggen tegen een doorgewinterde bestuurder met de hakken in het zand.''
Het comité is nu drie weken oud en krijgt veel aandacht in de
regionale en lokale pers. Bij haar aantreden gaf De Mooij haar comité tien
procent kans van slagen, inmiddels schat ze het in op dertig procent. Het is
moeilijk de aanhang van het comité in te schatten. Het tellertje op de website
van het comité wijst niet meteen op een grote toeloop, maar volgens De Mooij
ontvangt het comité mailtjes, telefoontjes en steunbetuigingen uit alle hoeken
van de Heuvelrug. Dat mensen moeilijk daadwerkelijk in beweging zijn te krijgen,
merkt De Mooij nu trouwens aan den lijve: ''Het is een consumptiemaatschappij.
Mensen zitten op de bank te zappen. Ze willen geen moeite doen, ook al zijn ze
nog zo boos. We moeten ze erbij slepen en dat kost veel energie. Maar het is
wel gelukt.'' De Mooij heeft aan de laatste weken een gevoel van momentum aan
overgehouden. Te laat is het volgens haar niet. ''Het is stressy, maar het kan
nog. Nu moeten we in actie
komen.'' De actie zal bestaan uit het ophalen van handtekeningen, minimaal
vijftienhonderd heuvelrugbreed. Dan heet de actie een officieel
'burgerinitiatief' en dan bestaat de kans dat de provincie het voorstel tot
herindeling uitstelt. En van uitstel kan afstel komen, hoopt het comité. De
eerste vijftig handtekeningen zijn al binnen. Wat er verder aan acties moet
gebeuren, daar moet nog over vergaderd worden, komende zaterdag weer. De Mooij:
''Het komt allemaal heel spontaan. En mocht Remkes naar Leersum komen dan wil
ik een spandoek omhoog houden.''
De grote vraag –ook van de bestuurders- is nu de wat de aanhang en
reikwijdte van het comité is. Rein Bijkerk, fractievoorzitter van GroenLinks in
de provinciale staten, noemt het verrassend dat zich toch nog een volwaardige
oppositie aandient. ''Het komt eigenlijk uit de lucht vallen, omdat de procedures
al goeddeels voorbij zijn. Het is laat, maar niet te laat. Want het eindoordeel
moeten we nog vellen.'' Dat moet gebeuren op 6 december. En dat een eindoordeel
verrassend kan uitpakken, valt niet uit te sluiten. Bijkerk: ''We hebben net de
affaire Maartensdijk gehad. Daar is het misgegaan omdat de herindeling van
bovenaf is opgelegd en doorgedrukt. Daar moeten we lering uit trekken. Want er
komt na de Heuvelrug nog een hele reeks herindelingen.'' Dat het voortaan veel
zorgvuldiger moet, dat vindt volgens Bijkerk niet alleen zijn eigen fractie,
maar alle fracties in de provinciale staten. ''Het politieke draagvlak voor een
herindeling is er, dat weten we. Maar of het maatschappelijk draagvlak er ook
is, dat moeten we nog eens goed gaan bekijken. Het is op een wat
ongelijkwaardige manier geschiedt. Wat betreft is het interessant wat het
draagvlak van het comité in Doorn en Maarn zal zijn. En dan tellen
handtekeningen en aantallen zeker.''
KADER reactie J.P. LOKKER:
''De actie van het comite verrast ons'', laat Jan Pieter Lokker, provinciaal gedeputeerde belast met herindelingen, weten. Volgens Lokker is de meting van draagvlak getrapt. De minister en de GS meten het draagvlak 'af' aan de opvatting van de gemeenteraad. De gemeenteraad moet op haar beurt kijken naar het bestuurlijk draagvlak en werken aan het draagvlak onder de inwoners. Dat laatste kan door middel van het informeren van de inwoners en hen in de gelegenheid te stellen hun opvattingen over het herindelingsvoorstel te geven. Volgens Lokker is dat op de Heuvelrug zorgvuldig gebeurd, zowel door de gemeenten als door door de provincie: ''De opmerking van het comite -dat op een slordige wijze met het begrip draagvlak is omgegaan- deel ik dus niet. Van de gelegenheid om een zienswijze (bezwaar) in te dienen is helaas slechts door zes buergers gebruik gemaakt. Het comiteherindeling nee heeft noch een zienswijze ingediend, noch van zich laten horen op een informatiebijeenkomst.'' Overigens constateert Lokker dat de gemeenten oog blijven hebben voor de problemen die inwonesr gesignaleerd hebben. ''In het fusieproces zal ook veel aandacht zijn hoe de afstand tussen bestuur en bestuurden kan worden overbrugd.''
__________________ñ____________________
Volkskrant 15.10.04
Aanloop naar nieuwe moskeeën lang en roerig
De Ramadan hebben ze net niet gehaald, maar binnenkort ruilen de Driebergse Turken en Marokkanen hun oude barakken in voor twee gloednieuwe moskeeen. Hun voorzitters blikken terug en voorruit.''Ik wil dat mijn kind zijn eigen cultuur kent. Anders vergeten ze alles en worden ze gewone Nederlanders.''
In de jaren zestig en zeventig haalt vleesfabriek Gevato
gastarbeiders uit Marokko en Turkije om in de varkensslachterij bij station
Driebergen-Zeist te gaan werken, Nederlanders zijn daar niet meer voor te
krijgen. In de loop der jaren vernederlandsen de gastarbeiders en komen ook de
gezinnen van de mannen over naar Driebergen. Begin jaren tachtig krijgen zowel
de Turkse als Marokkaanse vereniging toestemming om voor 'gebed en samenkomst'
gebruik te maken van door een plaatselijke school verlaten noodgebouwtjes aan
de Akkerweg, langs de rafelige oostelijke rand van de bebouwde kom, tussen een
moestuincomplex, weilanden, een seniorenflat en een gewone woonwijk uit de
vijftiger jaren. Zomer 1995 worden de barakken gesloopt wegens asbestgevaar.
Dezelfde winter demonstreren de allochtonen voor een nieuw onderkomen. De
gemeente belooft hen een stuk grond om een vast onderkomen te bouwen. Dat wordt
hetzelfde perceeltje aan de Akkerweg, dat later voor een zacht prijsje in de
handen van de verenigingen overgaat.
Wanneer de Turken en Marokkanen er in 1996 elk nieuwe barakken plaatsen, als
tijdelijk onderkomen, komt de buurt in verzet, voornamelijk tegen de overlast
van startende, gaande en komende auto's. Ze vinden het geen moskee maar een
buurtcentrum op de verkeerde plaats (de allochtonen wonen een buurt verderop)
en vrezen een verdere toename van die overlast bij nieuwbouw. Slepende
procedures tot aan de Raad van State tegen zowel de barakken als de
nieuwbouwplannen begeleiden de komst van de moskeeën, waarvoor najaar 2003 de
eerste stenen worden gelegd. Vrijwel tegelijkertijd start de Driebergse Raad
van Kerken met enig succes een inzamelingsactie voor de bouw van de beide
moskeeën. Begin augustus 2004 komt ook aan de laatste juridische procedure een
eind met de goedkeuring van het bestemmingsplan door de Raad van State. De
casco's van beide moskeeen staan dan al lang en gebroederlijk naast elkaar aan de
Akkerweg
Mohammed Alkachouti, 36 jaar,
voorzitter van het islamitisch cultureel centrum Annasr. Verruilt Berkane,
Noord-Marokko, in '87 voor Nederland. Opleiding: HBO-De Horst/sportleider.
Beroep: Trajectbegeleider. Vrouw: Huisvrouw. Kinderen: Vier, allen op
christelijke school. Niet vanwege het religieuze, het zijn gewoon de beste
scholen. Hobby's: Taekwondo, tekenen, lezen. Wat? Alles. Pensioen: In
Nederland. Begraven: In Marokko
''Leer mij kennen.''
Tien jaar geleden heb ik de eerste generatie afgelost. Voorzitter
worden wilde ik eigenlijk niet, maar iemand moest de kar trekken. Onze vaders
spraken slecht Nederlands, begrepen het niet goed, werden niet goed begrepen.
Gevolg was dat er niets van de grond kwam, dat ze telkens met een kluitje in
het riet werden gestuurd.
We zijn geld gaan inzamelen. Vooral tijdens de Ramadan. Na het
avondgebed gaan we allemaal het land in. Naar de koffiehuizen, theehuizen,
moskeeën, overal heen geld inzamelen. Ik ben wel eens om vier uur 's nachts
thuisgekomen, met zeven of achthonderd euro op zak. Zo hebben we in tien jaar
de helft van het geld opgehaald. De andere helft is door de families zelf
opgebracht. Het casco van de moskee alleen al heeft 476.000 euro gekost, daar
komt nog zo'n 300.000 bij. We hebben geen cent uit het buitenland gehad. Ik
wilde nog een vergunning halen om in Driebergen langs de deur te gaan, maar
daar is het niet van gekomen. Dat is mij afgeraden.
Hoe is dat nou mogelijk, hoor je, dat dit voor elkaar krijgt. In
zo'n klein dorp, met zo'n kleine gemeenschap. Nou, met hard werken dus. We zijn
niet zelf gaan bouwen, dat durfden we niet aan. Het is een echte Marokkaanse
moskee geworden, mooi geometrisch. Vind ik belangrijk, die Marokkaanse
uitstraling. Heel anders dan de moskee hiernaast. Er is overwogen om samen één
gebouw neer te zetten, met een Berlijnse muur in het midden. Ik heb de tekening
nog thuis liggen. Religieus gezien zou dat kunnen. Uiteindelijk bleken er
teveel verschillen te bestaan om het beheer te delen. Taalverschillen,
cultuurverschillen. Hiernaast wordt in het Turks gepreekt, onze imam preekt in
het Arabischberbers. Bij ons wordt niet gerookt, niet gekaart, geen muziek
gedraaid. Er komen bij ons ook veel niet-Marokkanen. Afrikanen, asielzoekers,
vooral tijdens de Ramadan. Die komen gemakkelijker hier dan hiernaast, ook
vanwege de taal. Bij ons wordt ook vaker gebeden, onze imam is er altijd.
Zesenzeventig families zijn lid van de vereniging, in totaal tegen
de driehonderd mensen. Bijna allemaal uit de Rif, Noord-Marokko. Er zijn nog
dertien Driebergse families die geen lid zijn. Als ik ze tegenkom zeg ik dat
wel, waarom komen jullie niet. Denk aan je kinderen, dat ze later hun
achtergrond kennen. Als de moskee af is zullen er meer families gaan komen,
verwacht ik. Dan krijgen ook de vrouwen hun eigen ruimte. Nee, samen bidden
gaat niet. Als een vrouw voor je bukt kan je je hoofd er niet bij houden, zo
simpel is het. De jongeren komen nu in de Ramadan wel, maar daarbuiten niet
veel. Omdat we geen activiteiten hebben. Daarom hebben we die moskee nodig, dan
hebben we eindelijk ruimte voor taallessen, computercursussen, voorlichting. Ik
ben erg trots op onze gemeenschap. Bij onze jongens is weinig criminaliteit,
zo'n vijf procent is ooit in aanraking geweest met de politie. Dat is weinig in
vergelijking met de grote steden. Maar vijf is nog steeds te veel.
De moskee is er voor iedereen. In naam van de islam worden helaas veel eigenbelangen
nagejaagd. Dat zijn geen echte moslims, maar het geeft wel voeding aan angst
voor de islam. Ach integratie, wat is integratie. Ik wil dat mijn kinderen
later twee vlaggen dragen, de Nederlandse en de Marokkaanse. Ze zijn
Nederlander, maar ze kunnen hun Marokkaanse huid niet afpellen. We doen al
overal aan mee. Maar het moet wel van twee kanten komen. Hoe meer we elkaar
kennen, hoe beter we met elkaar zullen omgaan. Dus ik zou zeggen: kom kijken,
leer mij kennen in het echt, en niet via de media.
Ferat Gurbuz, 34 jaar, voorzitter van de Turkse vereniging
Hacibayram. Verruilt Ankara in 1992 voor Nederland. Opleiding: MTS in Turkije.
Beroep: Technisch tekenaar. Vrouw: Administratief medewerker UWV. Kinderen:
Twee, op een christelijke school. Dat was de beste school. Hobby's: Voetbal,
voorstopper. Heb in het eerste elftal gespeeld bij CDN, DEV en Yasamspor.
Pensioen: Liever in Turkije, maar waarschijnlijk wil mijn vrouw in Nederland
blijven. Begraven: 100% zeker in Turkije
Een fundament voor later
We dachten: er is niet veel geld, maar we hebben wel veel handige
mensen in onze achterban. En we hebben Murat Özen, die is bouwmanager van
beroep. Dus zijn we zelf gaan bouwen.Zonder Murat was het nooit gelukt. Veel
van onze mensen zagen er tegen op, maar het gaat heel leuk. Twintig van onze
leden ongeveer zijn elk weekend bezig met de bouw. Zo besparen we dertig,
veertig procent op de kosten. Vierenhalve ton gaat de moskee kosten, schat ik.
In het voorjaar moet het af zijn.
Het geld lenen we van Diyanet, de islamitische stichting
Nederland, daar zijn we lid van. Gewoon tegen 5,9 procent rente. Ze helpen ons
ook met andere dingen. En ze sturen de imam. Maar verder zijn we zelfstandig.
Twee jaar geleden ben ik voorzitter geworden. Als vice-voorzitter had ik al
veel geleerd. Hoe te praten met de gemeente, dat soort dingen. Maar het kost
enorm veel tijd, ben de hele tijd aan het vergaderen. Als de bouw af is stop ik
ermee. Ik zie mijn kinderen nog maar weinig.
Het is een kopie van een andere Nederlandse moskee, met wat
aanpassingen. Die koepel, die is mooi hè, echt Turks. Twintigduizend euro,
Nederlands fabrikaat. De tegels van de gebedsruimte laat ik uit Turkije komen.
De tapijten ook. Het wordt prachtig. Veel ruimte, eindelijk krijgen de vrouwen
dan ook hun eigen ruimte. Voor gebed, voor taallessen, computercursussen. Turks
koken, ook voor Nederlandse vrouwen. Ze helpen ook bij de bouw, brengen eten.
Verkopen Turkse pizza en shoarma op koninginnedag. De opbrengst is dan voor de
moskee.
In totaal hebben we tweeenzestig leden, tweehonderdvijftig mensen.
Elf families zijn geen lid. Geen zin, geen geld. We gaan wel naar hen toe om
daarover te praten. Onze mensen komen uit heel Turkije, niet uit een bepaalde
streek. Koerden ook, ja. Ik ben zelf Koerdisch. Het is een hechte gemeenschap
geworden. Dat komt door het dorpse karakter. We kennen elkaar goed, het is
allemaal niet zo massaal. De lijntjes zijn veel korter dan in de stad. Mensen
uit Utrecht zeggen wel: wat zijn jullie goed bezig zeg. Ik ben blij dat ik in
dit dorp woon. Lekker rustig.
Doordeweeks wordt er bij ons minder gebeden dan hiernaast. Dat
komt, wij werken bijna allemaal. En onze imam is er alleen vrijdag en zondag.
Het is geen koffiehuis, maar wel meer dan een moskee. Cursussen dus. En
zachtjes televisiekijken, spelletje sheshbesh, sigaretje roken, dat kan
best. Anders gaan ze ergens anders heen. Integreren? Ons leven bestaat al de
hele week uit werken, slapen, kinderen, voetballen. Zaterdag is
boodschappendag. Alleen de zondag is dan over. Moeten we dan ook integreren, of
mogen we hier praten, voetballen kijken. Ik ben voor Ajax, maar ook voor
Fenerbahçe. In de kantine van de voetbalclub is geen Fenerbahçe. Dus kijken we
hier.
Er zit geen slechte tussen onze jongeren, echt niet één. Door de bouw is er dit jaar geen plek voor ze, maar binnenkort krijgen ze hun eigen ruimte. Als we goede activiteiten hebben komen ze wel. Ik heb al een dartboard en een dvd-speler. We gaan computers regelen, dat soort dingen. Halfuurtje darten, dvd'tje kijken, andere halfuur lesgeven. Ze spreken slecht Turks, net zo slecht als ik Nederlands. Elke generatie wordt het minder. Ik wil dat mijn kind zijn eigen cultuur kent. Anders vergeten ze alles en worden ze gewone Nederlanders. De bouw van de moskee is niet voor de ouderen, maar voor de jongeren. Hier leren we hen goed te leven. Het is een fundament voor later. Nederland zou blij moeten zijn dat we dat doen.
__________________ñ____________________
Volkskrant 23.09.04
Terug naar het natte schraalland
Ten behoeve van heikikker en oude sprengen moet de grondwaterstand langs de zomen van de heuvelrug een halve meter omhoog. Maar de vernatting vlot niet erg. ''Het is één groot pak zand. Daar loopt het water snel doorheen. Alles eromheen wordt ook nat.''
''Kijk, daar,'' wijst Allard van Leerdam –ecoloog van
Staatsbosbeheer- op een rond weitje vol pollen donkergroene rietjes op
Broekhuizen, een landgoed onder de rook van Leersum. ''Dat zijn pitrussen. Dat
waren vroeger veldrussen.'' Pitrussen, veldrussen, een leek zal er zijn schouders bij ophalen, maar ecologen
weten dan genoeg, legt Van Leerdam uit: ''Als hier weer veldrussen gaan
groeien, dan is het natte schraalland teruggekeerd. Dan komen een
heleboel andere zeldzame soorten ook terug. Poelkikkers, heikikkers, bepaalde
orchideeën, verschillende soorten zeggen. Die horen hier, daarom moet het hier weer nat worden.'' Bert Merkens, veehouder, beziet
hetzelfde veldje met gemengde gevoelens: ''Biezen zie ik. Een moeras. Slecht
gras. Dat lusten koeien niet.''
Nederland is beroemd vanwege zijn dijken en gemalen. Polders en
zelfs hele zeeen zijn gaande de eeuwen drooggepompt tot akkerland en
slaapsteden. Maar, ontdekten ecologen in de jaren tachtig, water wegpompen
heeft negatieve gevolgen voor de biodiversiteit. Ook de hoger gelegen gronden
werden mee leeggetrokken. Zo droog dat vochtminnende planten en dieren gestaag
zijn verdwenen. ''Dan kan je wel zeggen, die plantjes moeten maar ergens anders
groeien, in Polen of zo, maar dan ben je niet goed bezig,'' zegt Frank van
Pruissen, verdrogingsdeskundige van de Provincie Utrecht. ''Als Nederland
hebben we onze eigen verantwoordelijkheid. Vooral omdat het Nederlandse
deltalandschap tamelijk uniek is. Daar moet je zorgvuldig mee omgaan.'' Uniek
zijn de natte schraallanden aan de voet van de Heuvelrug zeker. Nat door het
schone kwelwater –als regen gevallen in de bossen hogerop- dat hier
vanzelf weer omhoog borrelt. Schraal vanwege de arme grond, waarop zeldzame
soorten juist goed gedijen. Maar dat schrale land is niet nat genoeg meer; de
helft van de soorten is al verdwenen.
In 1999 kwam de provincie met officieel verdrogingsbeleid.
Voor 2005 moest een kwart van alle verdroogde gebieden weer nat zijn, voor 2010
zelfs 40%. In het westen van de provincie Utrecht verloopt de vernatting
volgens plan. Maar daar is de grond van klei en veen en kan het water in het
ene natuurperceel omhoog –een stuw, een dijk, een dam houdt het zo tegen-
zonder dat het weiland ernaast meteen verandert in een moeras. Langs de
zuidelijke randen van de Heuvelrug –het Langbroekerweteringgebied- is het een
ander verhaal. Daar is de grond van zand en zand houdt water slecht tegen. Het
schone, schrale kwelwater sijpelt gewoon door de dijkjes heen en vervolgens het
gebied uit via sloten en vaarten. ''Dat water zouden we eigenlijk langer willen
vasthouden,'' zegt verdrogingsdeskundige Van Pruissen, wijzend op de
Gooijerwetering, dat het kwelwater van landgoed Broekhuizen naar de Kromme Rijn
afvoert. ''Hier en daar zou een stuw moeten komen, dat het water niet zo snel
wegloopt.'' Van Leerdam: ''Dan kunnen poelkikkers in dat schone water hun
eitjes weer afzetten.''
Is het land voor de een te droog, voor de ander is het te nat. Aan
de overkant van dezelfde Gooijerwetering ligt het land van veehouder Bert
Merkens: groene, grazige weiden. Vee staat er niet op: ''De koeien staan
binnen. Het land is door de augustusregens zo nat, ze stampen alles kapot met
hun hoeven.'' En wat ervoor terugkomt, zegt Merkens, is gras van inferieure
kwaliteit. ''Dik gras, kweek, onkruid, pitrussen zelfs. Kijk, een koe is een
topsporter. Die moet je goed voeden. Ze houden van mooi, dun gras. Net als u
die mooie dunne boontjes kiest boven grove, dikke bonen. Als ik ze dat gras
niet meer geef, dan geven ze minder melk.'' En dat, zegt Merkens, heeft zo zijn
gevolgen voor de bedrijfsvoering. Die staat al zwaar onder druk, daar hoeft
echt geen hoger grondwater meer bij. ''Ik vind het hier ook een prachtig
gebied. Ik geniet ook van de natuur. Maar het is hier allemaal zand. Als je het
landgoed aan de overkant natter maakt, dan gaat de grondwaterstand hier direct
mee omhoog.''
Tegengestelde belangen, op de Heuvelrug zijn er meer te vinden.
Typisch voor het gebied zijn ook de sprengen, kunstmatige beekjes
eigenlijk, ooit gegraven om de vijvers en waterpartijen van de landgoederen
onderaan de Heuvelrug van mooi water te voorzien. Sinds het water beneden
versneld wordt afgevoerd –en de Heuvelrug daarmee leeggetrokken- zijn de
beekjes drooggevallen. Met een verhoogde grondwaterstand kunnen ze verlost
worden van hun zielige, modderige aanblik van de laatste decennia. ''Het peil
zou bij de sprengkoppen bovenaan de Heuvelrug ongeveer een halve meter hoger
moeten, dan gaan de sprengen weer lopen,'' zegt Ed Kramer, die namens het
Waterschap zitting heeft in een werkgroep die de sprengen nieuw leven moet
inblazen. ''Dat zou leuk zijn. We zijn aan het onderzoeken of het kan. Zeker
weten doen we het pas volgend jaar, maar eerlijk gezegd verwacht ik niet dat
het lukt.'' Probleem is ook hier weer het zand, legt Kramer uit:
''Benedenstrooms loopt dat water dan weer weg.'' En benedenstrooms, daar zijn
inmiddels huizen gebouwd. In een nieuwbouwwijk als het Driebergse Hoenderdaal
–drooggepompt door het waterschap- zouden pittoresk kabbelende sprengen voor
serieuze wateroverlast kunnen zorgen.
De tegengestelde belangen maken de vernatting van het gebied tot
een moeilijk oplosbare puzzel. Volgens de laatste tussenrapportage (2002) is
nog maar 9% van de verdroogde gebieden bezuiden de Heuvelrug weer nat gemaakt.
Deeloplossingen kunnen dat cijfer nog wat opkrikken. Zo moet er minder drinkwater
opgepompt worden uit de Heuvelrug, zoals al gebeurt aan de noordelijke flanken
(zie kader). En moet regenwater niet zomaar van dak, straat en stoep het riool
in stromen, maar de grond in sijpelen. Inderdaad krijgen wegen en
parkeerplaatsen hier en daar poreuze bestrating, worden regenpijpen afgekoppeld
van het riool. Maar per saldo neemt het verharde oppervlak –ook door het
modieus bestraten van tuintjes- alleen maar toe, en is het afkoppelen lastig en
soms ook duur. In de Driebergse Parklaan –alles ligt daar open omdat het riool
wordt vervangen- is de bewoners onlangs de mogelijkheid geboden hun regenpijp
van het riool af te koppelen en te laten eindigen in een grindbak in de eigen
tuin. Geen van de bewoners is op het aanbod ingegaan, vanwege de kosten, aldus
een bewoner: ''De aanleg van een grindbak zou op bijna duizend euro komen. Ik
ben erg voor vernatting, maar dat gaat zelfs mij te ver.''
Maar ook al zakt er meer water de grond in, effect zal het pas
hebben wanneer het waterschap dat water minder snel afvoert. Daarvoor zou het
'streefpeil' van het grondwater ongeveer een halve meter omhoog moeten.
''Daartegen is nog veel weerstand,'' zegt Van Pruissen van de provincie. ''We
zullen dat moeten voorbereiden met bedrijfsverplaatsingen, grondruil en grondaankopen.
Stapsgewijs kan dan een gebied van voldoende omvang ontstaan, waar het water
omhoog kan zonder de buurman teveel te belasten. Maar dat kan nog wel twintig
jaar duren.'' Het zou soms ook sneller kunnen, wijst staatsbosbeheerder Leerdam
op een andere, nieuwe beleidslijn van de rijksoverheid. ''We hebben een mooi
stuk land verderop, bij Overlangbroek. Het is daar heel geschikt om de
droogtebestrijding nu eens serieus aan te pakken. Er ligt een perceel tussen
dat de overheid heeft aangekocht, maar niet aan ons wil doorverkopen.Volgens de
nieuwe beleidslijn moet dat particulier natuurbeheer worden. Gevolg is wel dat
wij dat hele gebied niet kunnen vernatten.''
_________________________________________________
Geen
reductie drinkwaterwinning zuidelijke Heuvelrug
In overleg met de provincie haalt Hydron gestaag minder water uit
de Heuvelrug, om de verdroging langs de noordelijke randen te bestrijden.
Hydron heeft de drinkwaterwinning bij Amersfoort al gereduceerd. Over een
aantal jaar komen daar nog een aantal noordelijke stations bij en zal de
drinkwaterwinning op de Heuvelrug met 40% gereduceerd zijn. In plaats daarvan
pompt Hydron het water nu in Flevoland uit de grond. ''Is principe hetzelfde
water, maar helemaal aan het einde van de stroom,'' zegt Eric Broers van
drinkwaterbedrijf Hydron Midden-Nederland. Het grondwater langs de noordelijke
rand van de Heuvelrug staat nu hoger. Kleine pompjes houden de Amersfoortse
kelders droog. Van minder pompen langs de zuidelijke Heuvelrug om ook daar de
grondwaterstand te verhogen is geen sprake. ''Dat staat nergens op het
programma,'' zegt Broers.
Water zakt 'bovenin' de Heuvelrug gemiddeld een meter per jaar, legt Broers uit. Tijdens het zakken verandert het van samenstelling; nutriënten en zuurstof verdwijnen, kalk komt erbij. Het zakken wordt bespoedigd door de druk van de Heuvelrug. De afgelopen natte zomer heeft de totale 'bel' drinkwater onder de heuvels daardoor indirect doen groeien van tachtig naar honderd miljoen kubieke meter. Hydron Midden-Nederland pompt jaarlijks 25 miljoen kubieke meter water uit de Heuvelrug. Dat is niet allemaal hetzelfde water. Grondwater is er in soorten. De voorloper van Hydron, een Waalse buizenfabriek, haalde 'zeer ondiep grondwater' voor de stad Utrecht vanaf 1881 uit het 'eerste pakket', onder de eerste kleilaag bij Soestduinen. Broers: ''Destijds was een beetje graven genoeg. Hoefden ze het water uit dat eerste pakket alleen nog maar op te zuigen.'' Tegenwoordig boort Hydron op Soestduinen zestig meter diep -nog altijd voor Utrecht- naar het 'tweede pakket' grondwater. Elders op de Heuvelrug wordt soms dieper, soms minder diep geboord, voor lokaal gebruik. In Bunnik zit Hydron net als frisdrankenfabriek Vrumona in het derde pakket, onder de derde kleilaag, die daar tussen negentig en honderddertig meter diepte zit. ''Eigenlijk,'' zegt Pier Snieder van, ''is het een zeiknatte berg zand, ingeklemd tussen ondoorlaatbare kleilagen. Daar zit zoveel druk op, dat hoeven we alleen maar omhoog te laten komen.'' Snieder wijst op een dikke buis waardoor het water uit de grond komt, om verderop in Vrumona's fabriek gebotteld te worden als bronwater Sourcy. Dat bronwater, zegt Snieder, hoeven we alleen maar te ontijzeren. ''Want ijzer oxideert. En dat maakt water een beetje troebel.'' Eigenlijk, zegt Eric Broers van waterleidingbedrijf Hydron, doen wij precies hetzelfde. ''We pompen het water op en beluchten het, zodat het ijzer bezinkt. Als het water te hard is ontkalken we het, want de mensen hebben graag zacht water. Zouden we dat niet doen, dan zouden we ons water ook bronwater kunnen noemen.''
__________________ñ____________________
Volkskrant 01.05.04
Kwestie van Lange Adem
De 'gesplitste aansluiting' prijkt samen met het
transferium bovenaan het prioriteitenlijstje van de gemeentes Driebergen en
Zeist. Dat ze er komen lijdt geen twijfel, maar vergt wel een lange adem, zegt
een voormalige spil van het project, Henk Dekker.
Ooit was station Driebergen een charmant station met naar verluidt
de allerbeste koffie van Nederland. Tegenwoordig is het een rundown en
overbelast stationnetje dat nauwelijks voldoet een eisen van comfort en
veiligheid voor de 10.000 dagelijkse passagiers. De forens loopt rond het
station regelrecht in een verkeersinfarct van gesloten spoorbomen, volle
parkeerplaatsen, ronkende bussen, hordes fietsende scholieren en rijen
stilstaande auto's, die een steenworp verder de A12 op en af proberen te komen.
Dat de infrastructuur hier niet is toegerust op een bevolking van 100.000
inwoners, een economie met 50.000 arbeidsplaatsen en een concentratie van
conferentieoorden, opleidingsinstituten en andersoortige instellingen, dat is
pijnlijk duidelijk. En elke dag wordt het drukker.
Het was midden jaren negentig dat Verkeer en Waterstaat besloot
dat de snelweg A12 breder en de trein naar Duitsland harder moest. Het spoor en
de snelweg naar het oosten doorsnijden vrijwel parallel de Heuvelrug, dus vroeg
de minister of de aanliggende gemeenten nog slimme ideeën hadden. Bunnik kwam
met de G-variant, waarbij A12 en hogesnelheidslijn gebundeld om Bunnik
heen gelegd werden. Maarn –in tweeën gehakt door de bundel infrastructuur- liet
alles in een tunnelplan onder het dorp zakken. De Driebergse gemeenteraad bezag
de visuele presentaties van de beide buurgemeenten in stille bewondering,
terwijl de Zeister burgemeester Boekhoven tijdens een ambtenarenberaad de vuist
met enige nadruk op tafel liet vallen en sprak: ''Waarom hebben wij hier niet
van zulke plannen.''
Het is vooral de merkwaardige ligging –op de gemeentegrens- dat
Driebergen en Zeist lange tijd verlamd naar de schetsen en naar elkaar bleven
kijken. Driebergen –eigenaar van het leeuwendeel van de grond- ontbeerde de
capaciteit voor grote plannen. Zeist –eigenaar van slechts een hoekje van het
gebied- had het geld en de ambtenaren wel, maar miste de zeggenschap. Maar
sinds het verzoek van de minister en de rappe antwoorden van de buurgemeenten
is het beeld rigoureus veranderd: terwijl de mooie plannen van Bunnik en Maarn de
prullenbak in verdwenen, sloegen Driebergen en Zeist de handen vastberaden
ineen. Het kostte nog wat jaren, maar sinds 2002 ligt het plan voor de gesplitste
aansluiting op de tafels van alle overheden: de op- en afritten richting
Randstad moeten een tweehonderd meter opschuiven naar het westen, om aan te
sluiten op een nieuwe parallelweg achterlangs het station. Zo zou een duurzaam
en toekomstvast einde moeten komen aan de verkeerschaos rond de bestaande dubbele
aansluiting.
Het ontwerp komt van een gezamenlijke projectgroep van Drieberger
en Zeister ambtenaren die zich drie jaar lang opsloten in een klein kantoortje
naast het Zeister gemeentehuis om zich bijna voltijds aan het project te
wijden. Ze telden huidige en berekenden toekomstige verkeersbewegingen en
treinpassagiers. Ze overlegden met rijksambtenaren, met klankbordgroepen, met
de eigen bestuurders. Henk Dekker –hoofd stedebouw bij de gemeente Zeist-
voerde de projectgroep aan: ''We kregen van Rijkswaterstaat een pakket met meer
dan honderd mogelijke varianten. Die hebben we teruggebracht tot zes
realistische oplossingen. Na dat rapport werden we voor vol aangezien:
Rijkswaterstaat wilde samen tot een gemeenschappelijke oplossing komen.''
Niet dat het altijd even makkelijk ging. De gemeenteraden mopperden
elk jaar weer over de hoge kosten van de projectgroep. Dekker:
''Koudwatervrees. Al is het twee of drie miljoen, op een uiteindelijk
investering van een miljard is dat een zandkorreltje.'' Ook Rijkswaterstaat
toonde zich nukkig: ''Er was een vergadering dat ik na afloop met mijn kompaan
naar de auto liep. De mensen van RWS hadden onze oplossing afgewezen. Hij in
paniek. Ik zeg: ze hebben gezegd nee, maar ze hebben geen van onze argumenten
kunnen weerleggen. Dit is een psychologische fase, ze zijn gewend te bepalen
wat er gebeurt. Aan onze oplossing moeten ze even wennen.'' Mooi was ook het
bezoek van toenmalig minister Netelenbos, vertelt Dekker: ''Ze kwam uit Bunnik
met het gevoel daar gegijzeld te zijn geweest. We hebben haar rustig ontvangen
en van Driebergen naar Zeist gereden, door het vastgelopen verkeer. Vlak
daarvoor hadden we een mooie folder laten drukken. Dat werkte, per kerende post
kregen we een hartelijke brief met een halve toezegging van de minister.''
Toch is die halve toezegging nooit een hele toezegging geworden.
Sterker nog, de sympathie vanuit Den Haag voor de gesplitste aansluiting is
alleen maar dunner geworden. In de tekeningen van RWS wordt steevast voorbij
gegaan aan de wensen van de gemeenten Driebergen en Zeist. Dekker -inmiddels
ambtenaar in ruste- is niettemin
zeker dat zijn voorbereidende werk zal worden voltooid. ''De minister en RWS
zeggen dat de procedures rond de gesplitste aansluiting de verbreding van de
A12 vertragen. Dan zeg ik, als de gemeenten in contraire gaan, dan
levert dat ook vertraging op. Wat je moet doen is telkens weer de argumenten
noemen. En elke keer weer wapperen met die brief van Netelenbos.'' Dekker heeft
ook wat voorzichtige kritiek op zijn voormalige werkgevers. ''De gemeenten zijn
nog steeds niet begonnen met de bestemmingswijziging voor de gesplitste
aansluiting. Als dat eerder was gebeurd, was je zaak sterker geweest.'' Toch is
Dekker zeker van de uitkomst: ''Het geld is er, het draagvlak is er. De tijd is
er ook. Het gaat om een investering voor 50 jaar. Dat moet je niet op een jaar
kijken. Dat is geen wishful thinking, dat is realisme. Binnen drie jaar
beginnen ze.''
Het nieuwe station, dat is verdere toekomstmuziek: ''Dat de
Hogesnelheidslijn een vorm van euforisch toekomstdenken was, hadden we al snel
in de gaten. Daar hoefde je geen waarzegger voor te zijn, want er was geen geld
en er waren geen reizigers voor.'' Wat Dekker wel ziet verschijnen is een
verhoogd station, zodat het verkeer niet meer de helft van de tijd voor
gesloten spoorbomen staat te wachten. ''De weg kan niet omlaag, dan wordt het
grondwater afgesneden, gaan alle bomen in een straal van zevenhonderd meter
dood en hebben we geen landgoederen meer. Dus moet het spoor omhoog.'' Onzin,
zegt Dekker, is het gepraat over een strijd tussen de gemeenten Driebergen en
Zeist over de plaats –lees zeggenschap en inkomsten- van het toekomstige
station. Dat station komt gewoon op de plek waar het nu ligt, alleen breder en
op de hoogte waar nu de bovenleiding hangt. Daaronder een halfopen busstation
en een parkeerruimte met aan weerszijden
woon- en kantoorruimte. ''Transferium moet je het niet noemen, gewoon
overstappunt. In 2015 ongeveer, schat ik.''
Kader 1 (bij kaartje): Gesplitste aansluiting is plan 'zonder
status'.
Afgelopen week heeft Rijkwaterstaat het definitieve
Ontwerpwegaanpassingsbesluit (Owab) A12 'ter visie' (inspraak) gelegd.
Voornaamste doel is een einde maken aan de files middels verbreding van de A12.
Om te voorkomen dat slepende procedures hierin vertraging veroorzaken heeft Den
Haag de Spoedwet in het leven geroepen. Met de Spoedwet in handen kan het Rijk
de gemeenten buiten spel zetten als die niet opschieten met het verstrekken van
de benodigde vergunningen. In het Owab gaat RWS uit van de verbreding van
bestaande op- en afritten bij Driebergen. In dat geval moet ook de
onderliggende weg –de provinciale N225- over een lengte van 250 meter aan
weerszijden van het viaduct verdubbeld worden. Dat zou het monumentale beeld
van de Stichtse Lustwarande (de oude buitenplaatsen en landgoederen aan
weerszijden van de weg) te zeer geweld aandoen, vinden de gemeenten, daarin
gesteund door de Provincie en het Bestuur Regio Utrecht (BRU). Hun voorkeur
–want eleganter en toekomstvaster- is de gesplitste aansluiting en een nieuwe parallelweg
achterlangs naar het station (zie kaart). De gemeenten Driebergen en Zeist, de
Provincie en de BRU hebben beloofd de meerkosten van 25 miljoen zelf op te
hoesten. Op dit moment wordt op hoog niveau gelobbied om die gesplitste
aansluiting er alsnog door te krijgen. De gemeenten vinden dat ze aan het
lijntje zijn gehouden. Ze dreigen de minister bovendien met een claim voor de
tot nog toe gemaakte kosten, mocht die wederom voorbijgaan aan hun wensen. De
minister komt eind mei nog op bezoek in Driebergen, maar volgens
Rijkswaterstaat zit er weinig beweging in het standpunt dat de voortgang van de
filebestrijding niet in gevaar mag komen door procedurele vertraging. ''De
variant van de regio is nog een plan zonder status. We kunnen er op dit moment dus
niets mee,'' zegt Ronald Schoofs, RWS-projectleider A12. ''Ik denk dat de gemeenten hoopten dat
wij hun plan zouden meenemen in het Owab. Achteraf was het misschien beter
geweest als ze hun variant zelf eerder in procedure hadden genomen. Dan hadden
we er nu op kunnen anticiperen.'' Volgens Schoofs is bovendien het draagvlak
nog niet aangetoond. Milieugroepen en bewonersgroepen rond de nieuwe
parallelweg zijn sterk gekant tegen een gesplitste aansluiting, met alle
procedurele gevolgen. Eind augustus hakt de minister de knoop door, hoewel:
''Iedereen kan dan nog naar de Raad van State,'' aldus Schoofs.
Kader 2(bij oude foto):
kop:Perronverlenging positief voor fietsers en spitsreizigers
Rotterdam
In de toekomst moet het station transformeren tot een transferium, een regionaal knooppunt van sneltrein en lightrail. Vooralsnog is alleen sprake van een perronverlenging, waardoor ook langere treinen kunnen stoppen. Dat heeft vooral positieve gevolgen voor de spitsreizigers van en naar Rotterdam, die nu nog in Utrecht moeten overstappen. Na de perronverlenging –de werkzaamheden duren tot eind van het jaar- zal de spitstrein net als buiten de spits bestaan uit een gedeelte naar Den Haag en een gedeelte naar Rotterdam. Naast de nieuwe perrons komen nieuwe fietsrekken voor 500 fietsen, als onderdeel van een algemene 'kwaliteitsimpuls' van €100.000 door de gemeente Driebergen. Voor uitbreiding van de overvolle autoparkeerplaatsen is de komende tien jaar geen plaats.
__________________ñ____________________
Volkskrant 27.03.04
Heilzaam werk
Zorgboerderijen bieden hun
cliëntèle heilzaam en zinvol werk. Voor sommige boerderijen is dat een welkome
extra inkomstenbron, anderen teren louter op de zorggelden. Over het verschil
tussen hulpboeren en zorgvragers.
In Renswoude, op het randje van de provincie Utrecht, ligt
boerderij de Groote Fliert. Een gewone boerderij met een ruim erf, grote
schuren, koeien en de zure geur van ingekuild maïs. Hulpboer Coen (44) fietst elke
ochtend van zijn kamertje in het stadse Ede naar het ruime erf van de Groote
Fliert. Twintig jaar werkte Coen als tropisch landbouwkundige in verre
buitenlanden. Vorig jaar werd hij manisch in de Seychellen, zette de boel op
stelten en werd van de eilandengroep gedeporteerd. Daarna volgde een diepe
depressie, een forse schuld en drie maanden dagtherapie. Tot iemand hem wees op
de Groote Fliert. Boer Dick van de Lagemaat (47) vertelt dat Coen binnenkwam
als een zombie: ''Hij kon de zwartbonte koeien niet onderscheiden van de
roodbonte. Keek alleen maar naar de grond.'' Vijf maanden verder laat Dick de
boerderij met een gerust hart achter in de handen van Coen, die nu heel anders
de wereld inkijkt. ''Die openheid, die nuchterheid hier. Dat doet goed, die trekt
je uit de negatieve spiraal.''
Boerderij de Groote Fliert is een van de ruim vierhonderd
zorgboerderijen in Nederland. De boerenstand staat onder druk -kosten stijgen,
prijzen dalen- en elke dag houden er boeren op met boeren. Met de
bedrijfsvoering van de Groote Fliert ging het ook allengs minder. Als er
inkomsten bij moeten, dacht boerin Margriet van de Lagemaat (44) vorig jaar,
dan moet het de zorg worden. ''Er hebben hier altijd mensen gelopen.
Buurjongens, stagelopers. Nu lopen zij hier,'' zegt Margriet en knikt met de
kin naar Coen. Iedereen is welkom op hun boerderij, benadrukt ze: werklozen,
verstandelijk gehandicapten, psychiatrische patiënten, dorpsgenoten: ''Vorig
jaar liep hier een onderwijzer uit het dorp met een burn-out. Hij heeft zeven
maanden gezweet. Nu staat hij weer twee dagen per week voor de klas. Ik wil
niet zeggen dat het onze verdienste is, maar voor Coen is het hier veel beter
dan bij de psych. Daar gaat na een uur het belletje weer. Hier lópen ze
de zorgen gewoon van zich af.'' ''
Een verblijf op De Groote Fliert mag heilzaam zijn, de koeien
moeten wel op tijd gemolken. Dat kan soms stress opleveren, vertelt Margriet:
''Vorig najaar moest de hooi ineens snel naar binnen. Dat was teveel voor Coen,
die was toen net bij ons. Ga maar lekker naar binnen, heb ik hem gezegd.'' Boer
Dick is best tevreden met zijn hulpboeren, zoals het boerengezin hen is gaan
noemen: ''In het begin had ik mijn twijfels, nu niet meer. De begeleiding van
deze mensen valt mee, het ritme zit er al snel in. En je stelt je voor de
samenleving open, daar heb ik een goed gevoel bij.'' Margriet: ''Wie hoort er
nu verhalen over de varkensflats in China aan de keukentafel? Ach, de een
brengt energie mee, de ander neemt het weg. Op maandagmorgen bijvoorbeeld loopt
hier een man, nou daar moet je de arbeidsvreugde echt inpompen. Elke keer weer
prijzen. Goed gedaan Geurt, die heg staat er weer netjes bij. We krijgen wat
begeleiding, van de provincie, maar dat heeft niet veel om het lijf. Een dagje
EHBO, een cursus conflicthantering. Ik overweeg toch maar echte papieren te
gaan halen.''
Met de inkomsten wil het nog niet echt vlotten, geven Margriet en
Dick toe. Hun hulpboeren hebben allen recht op een pgb (persoons gebonden
budget), waarmee ze de zorg die ze zelf hebben gekozen ook zelf kunnen inkopen.
Maar het papierwerk van de regionale indicatieorganen (rio's) – die beslissen
of en hoeveel pgb iemand krijgt- loopt maanden achter. Voor Coen hebben Dick en
Margriet nog geen cent gezien. Hetzelfde verhaal bij hun vier andere
hulpboeren. Alleen van de Amersfoortse sociale dienst ontvangen ze dertig euro
per dinsdag, voor het reïntegratietraject van een werkloze man. Toch heeft
Margriet meer zorgen over het welzijn van haar hulpboeren, dan over de eigen
inkomsten: ''Een collega verderop neemt niemand zonder pgb. Dat zou ik nooit
over mijn hart kunnen verkrijgen,'' zegt Margriet, onderwijl fruit schillend
aan de lange keukentafel. ''Gezond eten schiet er wel eens bij in bij deze
mensen. Dus daar hamer ik erg op.''
Hemelsbreed twintig kilometer zuidwestwaarts –vlak bij Cothen-
ligt zorgboerderij De Bossewaard. Vandaag doe het team van de Bossewaard
loonwerk in het hakhoutbosje van de Jonkheer van Sterkenbrug, verderop in
Langbroek. Het bosje wordt tot aan de stronken toe afgezaagd, overal liggen
takken en stammetjes. Ontdaan van kettingzaag en oorbeschermers wijst zorgboer
Gerard Broekman zijn mensen aan. Soms zie je het nauwelijks, maar allemaal zijn
ze in meer of mindere mate verstandelijk gehandicapt. In de legerjas loopt Mark
(32), een jongen met het Down-syndroom. De tanige man in rode jas is Willem
(51), een licht verstandelijk gehandicapte man, op de boerderij sinds twee jaar
terug zijn ouders overleden en zijn thuis in hun graf meenamen. Rond een
vuurkorf warmen nog vier jonge zorgvragers en een werkbegeleider hun handen. In
de verte smijt de rest de stammetjes op een hoop. Haast is er niet bij, het
werk staat in dienst staat van de zorg, niet andersom. ''Je moet uitkijken,
iemand kan ook in een psychose raken,'' zegt Broekman, die de therapeutische
waarde van boerderijwerk benadrukt. ''Het is beter dan moertjes in doosjes
stoppen. Deze mensen moeten normaal, zinvol werk doen. Ik zie dat ze er
actiever van worden. Bram bijvoorbeeld, daar verderop, die is autistisch, kan moeilijk
contact maken. Op de boerderij kan hij fijn met de dieren communiceren. Soms
zie je hem een uur lang over het hek hangen het paard aaien. Ik zie dat hij
vooruit gaat. Dat kan alleen op een boerderij.''
Net als zorgboer Van de Lagemaat is zorgboer Broekman (47) klein begonnen, in 1996, met drie 'zorgvragers' en hun rugzakjes geld. Anders dan de Groote Fliert was de Bossewaard bij aanvang geen lopend boerenbedrijf, de inkomsten kwamen volledig uit de zorggelden. Breed hadden Broekman en zijn gezin het niet die eerste jaren. Hij herinnert zich nog de bedragen, in guldens: ''Tweeëntwintigduizend gulden voor de dagopvang, vijfenveertigduizend voor inwonenden. Dat klinkt veel, maar dat was het niet. Je moest heel goed rekenen om uit te komen.'' Broekman zocht en vond daarom al snel steun van Abrona, een grote provinciale zorgverlener. Nu wonen er via Abrona vijf zorgvragers intern op de Bossewaard, overdag komen daar nog zes of zeven voor de dagopvang bij. Abrona levert ook de therapeuten en dokters die regulier en soms ook in noodgevallen langskomen op de Bossewaard. ''Je moet achtervang hebben,'' zegt Broekman, die de groie van het aantal zorgboerderijen toejuicht, maar zich soms zorgen zegt te maken over de mate van professionaliteit: ''Je zet toch ook geen ongediplomeerde achter de operatietafel? Onze medewerkers zijn allemaal geschoold en gediplomeerd.''
Abrona heeft De Bossewaard vorig jaar opgekocht van de
verhuurder. Broekman en zijn vrouw
zijn nu in loondienst. De boerderij wordt verbouwd en geschikt gemaakt voor
bewoning door twaalf zorgvragers. Er komt flink wat vee bij, de groenteteelt
wordt uitgebreid. Het bedrijf wordt steeds professioneler. Broekman: ''Ik krijg
een gewone werkweek. Het werd ondoenlijk, met de pgb's en zo. Het is toch een compleet
bedrijf. Dat moet door een goede organisatie gedekt worden.'' De oogst van de
Bossewaard is niettemin voldoende om de boerderij een eigen kleur te geven. Het
groentewinkeltje op de boerderij, een marktkraam in Driebergen en het loonwerk
–tuinonderhoud en snoeiwerk- leveren jaarlijks ongeveer tienduizend euro op.
Dat is amper vier procent van de totale bedrijfsvoering, schat Broekman, want
het leeuwendeel komt van de zorggelden. Toch zijn deze commerciële inkomsten
essentieel, want die betalen de bus, de trekker en de aanhanger. Broekman:
''Zonder bus en trekker kunnen wij niet werken. Dan zijn wij geen zorgboerderij
meer.''
kader:
Hoewel het platteland van oudsher al 'bleekneusjes' opvangt, staat
de antroposofie aan de wieg van de moderne zorgboerderij. Ongeveer vanaf de
jaren zeventig ontvangen psychiatrische patiënten heilpedagogie en
verstandelijk gehandicapte mensen sociaaltherapie op antroposofische
zorgboerderijen. Uitgangspunt is dat de 'deelnemers' - zoals zorgvragers en
hulpboeren hier heten- niet in harmonie zijn met zichzelf. Door nauwkeurig te
kijken naar het ontwikkelingsperspectief van de persoon en de werkzaamheden
daarop toe te spitsen, moet de verbinding met de omgeving hersteld of
geoptimaliseerd worden, zodat de deelnemer meer uit zichzelf kan halen. Een
boerderij is essentieel, omdat daar mensen, dieren en planten bijeenkomen in
het harmonische geheel. In de praktijk verschilt de antroposofische
zorgboerderij van de gewone zorgboerderij zoals Vrije School verschilt van de
gewone school. Er is meer tijd en aandacht voor zaken als kruidenpreparaten,
seizoenen en jaarfeesten. Wat overeenkomt is de menselijk kant van het werk;
dat de deelnemers plezier hebben en zinvolle dingen doen in de gezonde
buitenlucht.
kader 2 (bij kaartje):
Er zijn in Nederland 428 zorgboerderijen, in omvang en aard sterk
variërend. Het aantal groeit gestaag, in 1998 waren er nog maar 75. De meeste
zorgvragers zijn psychiatrisch patiënt of (verstandelijk) gehandicapt, maar er
vindt ook (tijdelijke) opvang van werklozen, demente bejaarden, jeugdigen,
verslaafden en ex-gedetineerden plaats. Ongeveer eenderde van de
zorgboerderijen is onderdeel van een grotere zorginstelling, eenderde heeft
daarmee een vast samenwerkingsverband, eenderde bedruipt zich helemaal zelf. De
laatste categorie vertoont de meeste groei, vanwege de toename van het aantal
pgb's (persoonsgebondenbudget), waarbij de keuzevrijheid van zorgvragers voorop
staat. Op 26 juni houden de zorgboerderijen open dag.
__________________ñ____________________
Volkskrant,31.01.04
Groene diensten
Met Jacques Damen rondtoeren in het Langbroekerweteringgebied gaat in slakkengang. Damen kent van alle boerderijen, buitenplaatsen en landgoederen –en dat zijn er nogal wat- de actuele details. ''Kijk, daar, dat is toch geen gezicht. Zo'n lelijke schuur vol caravans. Die rotzooi eromheen. Dat willen we toch niet?'' Drie bolakkers verder wijst Damen op een huis zonder dak. Kort geleden stonden er nog veertig occasions achter te koop en werd er olie ververst in de garage. De plannen voor een nieuw landgoed op dezelfde plek zijn onderweg naar de gemeente. De nieuwe eigenaar zal de olie uit de grond moeten wassen en de schuren moeten slopen voordat hij een nieuw huis mag bouwen. Daarachter moet dan een landgoedje verschijnen, compleet met hakhoutbosjes, hoogstamfruit en wat weitjes. Nieuwe natuur krijgt daarmee de ruimte, oude plantensoorten keren terug. Via een wandelpaadje kan de stedeling komen genieten van de 'groene diensten' van de nieuwe landheer.
Jacques Damen (51) zit al bijna twintig jaar in het vak. Het vak, dat is nieuwe landgoederen ontwikkelen. Geboren als boerenzoon en opgeleid als bosbouwer en landbouweconoom kwam Damen terecht in de natuurbescherming en later in de politiek, voor de VVD. Dat was midden jaren tachtig, rond het moment dat de rijksoverheid besloot tot de aankoop van tweehonderdduizend hectares agrarisch land ten behoeve van een grote slinger aaneengesloten natuur door heel Nederland: de ecologische hoofdstructuur. Maar land aankopen door de overheid is een dure en onnodige aangelegenheid, vond Damen en begon zijn strijd voor het particulier natuurbeheer. ''Particulieren beheren de natuur graag en misschien wel beter. En het kost de belastingbetaler niets.'' Sindsdien is Damen -via zijn adviesbureau Groenland Beheer- de spil in het spel dat 'rood voor groen' heet. Het werkt als volgt: als u die lelijke schuren sloopt en het land onderhoudt en openstelt, dan mag u daar een mooi nieuw huis bouwen. Honderd projecten heeft Damen lopen, door het hele land. Het Langbroekerweteringgebied is landelijk koploper. Landbouwminister Veerman is al uitgenodigd om de honderdste hectare nieuwe particuliere natuur te komen vieren, straks in het voorjaar.
Zie de Willemshoeve, een oude boerderij langs de Leersumse Gooijerdijk. De oude boer en boerin vertrokken en verkochten land, huis, koeien en melkquotum. Tien hectaren gingen naar een naburige 'toekomstboer' die wilde uitbreiden, de resterende zeven hectares gingen op de schop. Een jaar lang werd de grond rond de gesloopte boerderij hevig verzet. Shovels en draglines schoven aarde heen en weer om nieuwe slotenpatronen te creëren. Op het eiland middenin die waterpartij bouwden ze de nieuwe Willemshoeve, ditmaal geen schriel boerderijtje, maar een kapitale villa, bereikbaar via een bruggetje met allure. Vorige maand betrokken de nieuwe bewoners hun buitenplaats. Hoog staat het water in de greppels en sloten rondom de Willemshoeve, vele decimeters hoger dan in de aangrenzende wetering, achthonderd jaar geleden door arbeiders van het bisdom gegraven om het gebied rond Langbroek te ontwateren. Dammen en stuwtjes beletten het water van de Willemshoeve nu de wetering te bereiken. Want het gebied moet weer natter, vinden provincie en rijksoverheid.
Het is vrij simpel, zegt Jacques Damen, wijzend op boerderijen aan weerszijden van de Langbroekerwetering. ''Elke dag houden er boeren op met boeren. Vooral hier, met al die kleine percelen arme zandgrond. Als je niets doet komt er allerhande opslag in en rond de stallen, of een autospuiterij. Allemaal ongewenste, gebiedsvreemde activiteiten. Aan de andere kant zijn er mensen met veel geld. Die willen niet allemaal een huis in de Provence, of een zwarte boot in Curaçao. Sommigen willen iets moois, die willen een landgoed.'' De kunst is die twee zaken bij elkaar te brengen, vindt Damen. Geef die mensen met geld, motivatie en hart voor het landschap een bouwvergunning en voorkom zo de verloedering van het landelijk gebied. ''Dat zijn geen mensen die zo van een flatje komen, het zijn mensen die al langer affiniteit hebben met het landelijk gebied. Dat zijn mensen die niet bang zijn voor klei aan de laarzen.'' Langs de weg doemt ineens een groene gedaante op. Damen steekt groetend zijn hand op, de man groet terug. ''De dood in de pot,'' roept hij verwijtend, wijzend op de nieuwe Willemshoeve en de natte weilanden rondom. Afgunst, denkt Damen, en angst. ''Dat was een conservatieve boer. Natuurlijk is het vervelend, natuurlijk is het moeilijk voor die boeren. Ze vinden het maar niks, dat vogeltjesland en die bloemetjesweiden. Maar stilaan komen de boeren naar ons toe. Want wij kunnen hen verder helpen. Hun bezit zo verkopen dat ze ergens anders opnieuw kunnen beginnen.''
Ergens anders opnieuw beginnen overwegen ook de broers Wilco en Gerard van Cooten. De Van Cooten's zijn jonge boeren met aanzien, met tachtig hectare land, honderdvijftig stuks melkvee en meer dan een miljoen liter melk per jaar. Maar hun bedrijf ligt vlak langs het nieuwe Nationaal Park Heuvelrug en mag onder geen beding uitbreiden. Bovendien moeten ze de bemesting van hun weilanden terugbrengen, wat op deze zandgrond opbrengstverlies betekent. Dus is de familie gaan rekenen. Met de opbrengst van een tot landgoed omgevormd boerenbedrijf zouden de Van Cootens elders opnieuw kunnen beginnen, en dat vooruitzicht lonkt. Wilco van Cooten (42) zal met pijn in het hart vertrekken van de boerderij waar hij geboren is, mocht het zover komen. ''Het is hier gewoon te mooi, het gebied is te waardevol voor een intensief melkveebedrijf.'' Heel goed is de plannenmakerij niet gevallen in de buurt, heeft Van Cooten gemerkt: ''Ze zien de nieuwe natuur als een belemmering voor de eigen bedrijfsvoering, want er komt meer onkruid, natter land, vreemd volk. Maar ik zeg: er liggen ook kansen. De vergoedingen voor natuurvriendelijk boeren zijn zo slecht nog niet. En verderop is de grond veel beter, zijn er wel uitbreidingskansen. '' Voor het Langbroekerweteringgebied zijn de veranderingen alleen maar goed, vindt Van Cooten, die op sommige plekken in het boerenland de verpaupering al ziet toeslaan: ''Dat is erg om te zien. Ontwikkelingen zoals deze geven het land nieuwe vitaliteit. Dat is toch veel beter.''
Twee steenworpen vanaf de nieuwe Willemshoeve ligt de oude Jacobshoeve, een stevig, hoekige boerderij. De Jacobshoeve is tien jaar geleden opgegeven door de oude boer. ''Maïs, maïs, niets dan maïs, stond er sindsdien op het land,'' zegt Jacques Damen misprijzend. Nu staat een fier rijtje nieuwe knotwilgjes langs de Wetering. Op een veldje rechtsachter walnotenboompjes. Linksachterin komt een hoogstamboomgaardje. Aan de einden van het landgoed groeien bosjes, eikenhakhoutbosjes. Daartussenin wat weitjes, onbemest natuurlijk want het land moet van natuurbeschermingswege verschralen, met subsidie. Langs de zomen van het nieuwe landgoed loopt het nieuwe pad, opengesteld voor de wandelende recreant. De familie Van den Brink is de nieuwe eigenaar. Jogchum van den Brink (52) heeft de walnotenboompjes zelf geplant, op de vrije zaterdag. De andere dagen van de week werkt hij als zelfstandig rentmeester aan het management van andere landgoederen. Vreemd in de sector is hij dus allerminst. Sterker nog, van oudsher bezit de familie al een landgoed, verderop in Driebergen, naast wat andere agrarische bezittingen. De Jacobshoeve is aangekocht om dat familiebezit 'mee te nemen naar de nieuwe tijd', zoals Van den Brink het noemt. De tien hectaren van de Jacobshoeve zullen worden gesplitst in twee landgoederen van vijf hectare. De oude boerderij zal worden verbouwd, de duizend vierkante meter stallen daarachter zullen verdwijnen. In ruil daarvoor mag op de andere helft van het landgoed een kleinere nieuwe buitenplaats verrijzen. Dat is niet alleen een belegging, er zit ook een flink stuk idealisme in, vindt Van den Brink: ''Je bent jaren zoet met de ontwikkeling van zo'n landgoed. Het klinkt simpel, alsof je de vergoedingen opstrijkt en naar Spanje vertrekt. Maar zo is het niet. Je moet dat land beheren, elke dag weer. En je loopt risico, het is onzeker of de vergoedingen blijven. De eerste zes jaar staan vast, maar of de maatschappij daarna nog zin heeft om die vergoedingen uit te keren, dat moet je maar zien.''
Kader:
Een landgoed is een landgoed
als het tenminste vijf hectare groot is en een verscheidenheid aan begroeiing
heeft. Er moet dertig procent bos op, het moet omzoomd zijn door laanbomen of
knotwilgen en een pad hebben voor wandelaars. Nieuwe landgoedeigenaren kopen
met hun landgoed ook de verplichting dat landgoed een kwart eeuw te
onderhouden. Daarvoor krijgen ze subsidies en fiscale privileges. Overerving
van landgoederen is via de natuurschoonwet vrijgesteld van successiebelasting.
Voor aanleg, beheer en onderhoud is een reeks subsidies beschikbaar, als
wederdienst voor de 'groene'(natuur) en 'blauwe' (water) diensten die de
landgoedeigenaar de samenleving levert. Naast het stichten van een landgoed kan
een grondbezitter ook landbouwgrond omvormen naar nieuwe natuur. Dat is
onomkeerbaar en wordt gecompenseerd met tienduizenden euro's per hectare. Het
stichten van landgoederen en nieuwe natuur wordt vooral aangemoedigd in
gebieden waar de landbouw in de verdrukking zit, zoals in het
Langbroekerweteringgebied en de Gelderse Vallei.
